బాలకాండ
ముప్పది తొమ్మిదవ సర్గము
( సగరుని యజ్ఞము)

విశ్వామిత్ర వచః శ్రుత్వా కథాంతే రఘునందనః |
ఉవాచ పరమప్రీతో మునిం దీప్తమివానలమ్ ||

స|| విశ్వామిత్ర వచః శ్రుత్వా పరమ ప్రీతో రఘునందనః దీప్తమివానలం మునిం ఉవాచ ||

శ్రోతుమిచ్ఛామి భద్రం తే విస్తరేణ కథామిమామ్ |
పూర్వకో మే కథం బ్రహ్మన్ యజ్ఞం వై సముపాహరత్ ||

స|| (హే) బ్రహ్మన్ ! మే పూర్వకో కథం యజ్ఞం వై సముపాహరత్ ? ఇమామ్ కథం విస్తరేణ శ్రోతుమిచ్ఛామి | బ్రహ్మన్ తే భద్రం ( అస్తు)|

విశ్వామిత్రస్తు కాకుత్ స్థం ఉవాచ ప్రహసన్నివ |
శ్రూయతాం విస్తారో రామ సగరస్య మహాత్మనః ||
స|| విశ్వామిత్రస్తు కాకుత్ స్థం ప్రహసన్నివ ఉవాచ , '(హే) రామ మహాత్మనః సగరస్య (కథం) విస్తారో శ్రూయతా' ||

శంకర శ్వశురో నామ హిమవాన్ అచలోత్తమః |
వింధ్యపర్వత మాసాధ్య నిరీక్షేతే పరస్పరమ్ ||

స|| శంకరశ్వశురో హిమవాన్ నామ అచలోత్తమః వింధ్యపర్వత మాసాధ్య పరస్పరం నిరీక్షేతే ||

తయోర్మధ్యే ప్రవృత్తోs భూత్ యజ్ఞస్స పురుషోత్తమే |
స హి దేశో నరవ్యాఘ్ర ప్రశస్తో యజ్ఞకర్మణి ||

స|| (హే) పురుషోత్తమే ! స యజ్ఞః తయోర్మధ్యే అభూత్ | (హే) నరవ్యాఘ్ర ! స దేశో యజ్ఞకర్మణి ప్రశస్తో హి |

తస్యాశ్వచర్యాం కాకుత్ స్థ దృఢధన్వా మహారథః |
అంశుమాన్ అకరోత్ తాత సగరస్య మతే స్థితః ||
స|| (హే) తాత ! కాకుత్ స్థ ! సగరస్య మతే స్థితః తస్య అశ్వచర్యాం దృఢధన్వా మహారథః అంశుమాన్ అకరోత్ ||

తస్య పర్వణి తం యజ్ఞం యజమానస్య వాసవః |
రాక్షసీం తనుమాస్థాయ యజ్ఞీయాశ్వమపాహరత్ ||
స|| తస్య పర్వణి తం యజ్ఞం వాసవః రాక్షసీం తనుమాస్థాయ యజమానస్య యజ్ఞీయ యశ్వం అపాహరత్ |

హ్రియమాణే తు కాకుత్ స్థ తస్మిన్నశ్వే మహాత్మనః |
ఉపాధ్యాయ గణాః సర్వే యజమానమథాబ్రువమ్ ||

(హే) కాకుత్ స్థ ! తస్మిన్నశ్వే హ్రియమాణే తు , సర్వే ఉపాధ్యాయ గణాః యజమానం అథాబ్రువమ్ ||
ం
అయం పర్వణి వేగేన యజ్ఞీయాశ్వోs పనీయతే |
హర్తారం జహి కాకుత్ స్థ హయశ్చైవోపనీయతామ్ ||

(స) హే కాకుత్ స్థ ! అయం పర్వణి యజ్ఞీయాశ్వః ఉపనీయతే , జహి హర్తారం వేగేన హయశ్చైవ ఉపనీయతాం ||

యజ్ఞచ్ఛిద్రం భవత్యేతత్ సర్వేషామశివాయ నః |
తత్తథా క్రియతాం రాజన్ యథాsచ్ఛిద్రః క్రతుర్భవేత్ ||

స|| (యది) ఏతత్ యజ్ఞః చ్ఛిద్రం భవేత్ సర్వేషాం అశివాయ నః , తథా తత్ క్రియతాం యథా క్రతుః భవేత్ అచ్ఛిద్రః ||

ఉపాధ్యాయవచః శ్రుత్వా తస్మిన్ సదసి పార్థివః |
షష్టిం పుత్త్రసహస్రాణి వాక్యమేతదువాచ హ ||

స|| తస్మిన్ సదసి ఉపాధ్యా వచనం శ్రుత్వా (సః) పార్థివః షష్ఠిం సహస్ర పుత్రాణి ఏతద్ వాక్యం ఉవాచ |

గతిం పుత్త్రా నపస్యామి రక్షసాం పురుషర్షభాః |
మంత్రపూతై ర్మహాభాగై రాస్థితో మహాక్రతుః ||

స|| (హే) పురుషర్షభాః ! రక్షసాం గతిం నపస్యామి ! మహాక్రతుః మహాభాగైః మంత్రపూతైః ఆస్థితః |

తద్గచ్ఛత విచిన్వధ్వం పుత్త్రకా భద్రమస్తు వః |
సముద్రమాలినీం సర్వాం పృథివీం అనుగచ్ఛత ||

స|| పుత్రకా తత్ గచ్ఛత , విచినధ్వం పృథివీం , సర్వాం సముద్రమాలినీం అనుగచ్ఛత | వః భద్రం అస్తు |

ఏకైకయోజనం పుత్త్రా విస్తారమధిగచ్ఛతి |
యావత్తురగ సందర్శః తావత్ ఖనతమేదినీమ్ ||

స|| యావత్ తురగ సందర్శః అధిగచ్ఛతి తావత్ ఏకైక యోజనం విస్తారం మేదినీం ఖనత |

తం చైవ హయహర్తారం మార్గమాణా మమాజ్ఞయా |
దీక్షితః పౌత్త్రసహితః సోపాధ్యాయగణో హ్యహమ్ |
ఇహస్థాస్యామి భద్రం వో యావత్తురగదర్శనమ్ ||

స|| హయహర్తారం తం చైవ మార్గమాణా మమాజ్ఞయా | అహం పౌత్ర ఉపాధ్యాయ గణో సహితః దీక్షితః | ఇహస్థాస్యామి | యావత్తురగ దర్శనం భద్రం వః |

ఇత్యుక్తా హృష్టమనసో రాజపుత్త్రా మహాబలాః |
జగ్ముర్మహీతలం రామ పితుర్వచన యంత్రితాః ||

స|| ఇత్యుక్తా రాజపుత్త్రాః మహాబలాః పితుర్వచన యంత్రితాః హృష్ఠమనసో మహీతలం జగ్ముః |

యోజనాయామవిస్తారం ఏకైకో ధరణీ తలమ్|
భిభిదుః పురుషవ్యాఘ్ర వజ్రస్పర్శసమైర్నఖైః ||

స|| (హే) పురుషవ్యాఘ్ర ! ఏకైకో వజ్రస్పర్శసమైః నఖైః యోజనాయామవిస్తారమ్ ధరణీతలం భిభిదుః

శూలైరశనికల్పైశ్చ హలైశ్చాపి సుదారుణైః |
భిద్యమానా వసుమతీ ననాద రఘునందన ||

స|| (హే) రఘునందనా ! సుదారుణైః అశనికల్పైశ్చ శూలైః హలైశ్చ అపి భిద్యమానా వసుమతీ ననాద |

నాగానాం వధ్యమానానాం అసురాణాం చ రాఘవ |
రాక్షసానాం చ దుర్దర్షః సత్త్వానాం నినదోsభవత్ ||

స|| రాఘవ ! వధ్యమానానాం సత్వానాం నాగనాం అసురాణాం చ దుర్ధర్షః రాక్షసానాం చ నినదో అభవత్ |

యోజనానాం సహస్రాణి షష్టిం తు రఘునందన |
భిభిదుర్ధరణీం వీరా రసాతలమనుత్తమమ్ ||

స|| (హే) రఘునందన ! షష్ఠిం సహస్రాణి వీరాః ఉత్తమం ధరణీం యోజనానాం రసాతలం భిభిదుః|

ఏవం పర్వత సంభాధం జంబూద్వీపం నృపాత్మజాః |
ఖనంతో నరశార్దూల పర్వతః పరిచక్రముః ||

స|| (హే) నరశార్దూల ! ఏవం పర్వత సంభాధం జంబూద్వీపం నృపాత్మజాః ఖనంతో పర్వతః పరిచక్రముః |

తతో దేవాస్సగంధర్వాః సాసురాసహపన్నగాః |
సంభ్రాంత మనసః సర్వే పితామహముపాగమన్ ||

స|| తతః దేవాః గంధర్వా సహ అసురాసహ పన్నగాసహ మనసః సంభ్రాంతః పితామహాన్ ఉపాగమన్ ||

తే ప్రసాద్య మహాత్మానం విషణ్ణవదనస్తదా |
ఊచుః పరమ సంత్రస్తాః పితామహముపాగమన్ ||

స|| తే విషణ్ణ వదనాః పరమ సంత్రస్తాః తదా మహాత్మానం ప్రసాద్య పితామహాం ఉపాగమన్ |

భగవన్ పృథివీసర్వా ఖన్యతే సగరాత్మజైః |
బహవశ్చ మహాత్మానో హన్యంతే తలవాసినః ||

స|| భగవన్ ! సగరాత్మజైః పృథివీం సర్వాం ఖన్యతే .బహవశ్చ తలవాశినః మహాత్మనః హన్యంతే ||

అయం యజ్ఞహరోsస్మాకం అనేనాశ్వోs పనీయతే |
ఇతితే సర్వభూతాని నిఘ్నంతి సగరాత్మజాః ||

స|| " అయం అస్మాకం యజ్ఞహరః , అనేన అశ్వం ఉపనీయతే " ఇతి సగరాత్మజాఝ్ సర్వభూతాని నిఘ్నంతి ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే
బాలకాండే ఏకోనచత్వారింశస్సర్గః ||
సమాప్తం ||

|| Om tat sat ||